دادگاه اختصاصی و تخصصی ازجمله نهادهای قضایی مهم در سیستم‌های حقوقی هستند که هر یک وظایف و ویژگی‌های خاص خود را دارند. بسیاری از کشورها در کنار دادگاه عمومی، دادگاه تخصصی دارند که برای رفع نیازهای حوزه‌های خاص یا برای رسیدگی به مسائل منحصربه‌فرد حوزه قضایی ایجاد می‌شوند. دادگاه‌های تخصصی دارای رویه‌هایی متناسب با نیازهای خود و کادری از قضات با تخصص ویژه هستند.
دادگاه‌های اختصاصی به طور ویژه برای رسیدگی به موضوعات خاص مانند دعاوی خانواده، تجاری یا جنایی ایجاد شده‌اند. هدف دادگاه اختصاصی تسریع در روند رسیدگی به پرونده‌ها و بهبود کیفیت قضاوت در این حوزه‌هاست. در این مقاله از سیتاپ قصد داریم به بررسی جزئیات تفاوت این دو دادگاه بپردازیم. اگر می‌خواهید بدانید دادگاه اختصاصی چیست و چه فرقی با دادگاه تخصصی دارد تا انتهای مطالب با ما همراه باشید.
همچنین شما می‌توانید برای دریافت مشاوره حقوقی با ما ارتباط بگیرید.
دادگاه عمومی چیست؟ نهاد قضایی برای رسیدگی به انواع پرونده‌های حقوقی!
برای این که به توضیح دادگاه اختصاصی و تخصصی بپردازیم بهتر است ابتدا بدانیم دادگاه عمومی چیست؟ دادگاه عمومی یکی از نهادهای قضایی است که معمولاً برای رسیدگی به انواع مختلف پرونده‌های حقوقی و کیفری تشکیل می‌شود. این نوع دادگاه یکی از نهادهای ابتدایی در سیستم قضایی به شمار می‌آید و صلاحیت رسیدگی به پرونده‌های عمومی را دارد.
دادگاه عمومی شایستگی بررسی پرونده‌های مدنی، تجاری، کیفری و اداری را دارد. دعاوی مربوط به قراردادها، تصادف‌ها و جرائم سنگین و خفیف بر عهده دادگاه عمومی قرار می‌گیرد.
پیشنهاد می‌شود که مقاله خیارات در قراردادها چیست و انواع آن را نیز مطالعه کنید.
انواع دادگاه عمومی؛ 5 گروه اصلی!
انواع دادگاه عمومی در ایران در قانون آیین دادرسی کیفری و قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی تعریف شده است. بر اساس این قوانین، دادگاه‌های عمومی به 5 گروه اصلی زیر تقسیم می‌شوند:
- دادگاه عمومی مدنی: این دادگاه به دعاوی مدنی مانند اختلافات بین اشخاص حقیقی و حقوقی رسیدگی می‌کند.
- دادگاه عمومی کیفری: به پرونده‌های کیفری شامل جرائم خفیف و سنگین رسیدگی می‌کند.
- دادگاه خانواده: این نوع دادگاه در راستای رسیدگی به دعاوی خانوادگی نظیر طلاق، حضانت فرزندان و نفقه تشکیل می‌گردد. همچنین، به مسائل مرتبط به روابط خانوادگی و حقوق اعضای خانواده می‌پردازد.
- دادگاه تجاری: این دادگاه به اختلافات تجاری و اقتصادی، ورشکستگی و دعاوی مربوط به کسب‌وکارها رسیدگی می‌نمایند.
- دادگاه تجدیدنظر: مسئول بررسی و رسیدگی به تجدیدنظرخواهی درباره احکام صادره از دادگاه‌های عمومی است.
هدف از انواع دادگاه عمومی در ایران بررسی مسائل افراد در ساختاری منظم و متمایز است تا تحقق عدالت و رسیدگی مؤثر و سریع به اختلافات صورت بگیرد.
دادگاه تخصصی چیست؟ انواع دادگاه تخصصی!
دادگاه تخصصی زیرمجموعه یکی از دادگاه‌های عمومی حقوقی یا کیفری قرار می‌گیرد. یکی از شعب دادگاه عمومی به موضوعات دادگاه تخصصی اختصاص می‌یابد تا به موضوعی خاص رسیدگی کنند. دادگاه تخصصی برای رسیدگی به مسائل و پرونده‌های خاص و پیچیده در زمینه‌ای معین ایجاد می‌شود. هدف اصلی این نوع دادگاه، افزایش دقت و کیفیت رسیدگی به پرونده‌ها با توجه به تخصص و دانش قاضیان است.
انواع دادگاه تخصصی دادگاه جرایم اطفال و نوجوانان، مجتمع ویژه جرایم اقتصادی و دادگاه خانواده هستند. با توجه به این تقسیم‌بندی، اگر این سؤال برایتان مطرح شود که دادگاه خانواده اختصاصی است یا تخصصی؟ باید گفت دادگاه خانواده در گروه دادگاه‌های تخصصی قرار می‌گیرد.
دادگاه اختصاصی چیست؟ رسیدگی به دعاوی حصری که در قانون مشخص شده است!
دادگاه اختصاصی دادگاهی است که به طور اختصاصی به موضوع و دعاوی خاصی می‌پردازد که در آن صلاحیت دارد. در پاسخ به این پرسش که دادگاه اختصاصی چیست و چه تفاوتی با دادگاه تخصصی دارد می‌توان به دو نکته زیر اشاره کرد:
- دادگاه اختصاصی زیرمجموعه هیچ دادگاه عمومی نیست و نهاد مستقلی به شمار می‌آید. اما دادگاه تخصصی زیرمجموعه دادگاه‌های عمومی حقوقی یا کیفری هستند.
- دادگاه اختصاصی منحصراً می‌تواند مواردی را رسیدگی و قضاوت کند که مطابق قانون قبلی مشخص شده است و در آن صلاحیت دارد. برای این نوع دادگاه امکان رسیدگی به سایر موارد قضایی وجود ندارد. اما دادگاه تخصصی می‌تواند علاوه بر موضوع فعالیت خود به موضوعات دیگر نیز رسیدگی کند.
همچنین، قضات دادگاه تخصصی دارای تخصص و دانش خاص در یک زمینه قانونی یا حقوقی هستند و به مسائل پیچیده‌تر و فنی‌تر رسیدگی می‌نمایند. اما قضات دادگاه اختصاصی لزوماً تحصیلات تخصصی خاصی ندارد. اما آموزش و تجربه کافی برای بررسی نوع خاصی از پرونده‌ها را گذرانده است.
انواع دادگاه اختصاصی؛6 گروه اصلی!
دادگاه‌های اختصاصی جزء مراجع اختصاصی حقوقی دادگستری هستند. این نوع دادگاه مانند دادگاه عمومی در چند گروه دسته‌بندی می‌شود. دادگاه انقلاب، دادگاه ویژه روحانیت، دادگاه انتظامی قضات، دادگاه انتظامی وکلا و کارشناسان قوه قضاییه، دادگاه نظامی و دیوان عدالت اداری شش گروه اصلی از انواع دادگاه اختصاصی هستند. در ادامه به معرفی اجمالی هر یک از این 6 گروه می‌پردازیم.
دادگاه انقلاب؛ رسیدگی به جرایم بزرگ علیه امنیت ملی!
دادگاه انقلاب یکی از انواع مراجع اختصاصی حقوقی دادگستری است که به جرائم خاصی رسیدگی می‌کند. جرائم مربوط به تهدید امنیت و استقلال کشور در دادگاه انقلاب بررسی می‌شوند. برخی از این جرائم عبارتند از:
- محاربه
- جاسوسی
- اقدام علیه امنیت ملی
- جرائم مربوط به مواد مخدر
- جرائم اقتصادی بزرگ مانند اختلاس
قضات دادگاه انقلاب دارای تخصص ویژه در مسائل امنیتی و سیاسی هستند. این دادگاه پس از انقلاب اسلامی ایران ایجاد شد تا به موضوعات حساس و حیاتی کشور رسیدگی نماید.
دادگاه ویژه روحانیت؛ رسیدگی به جرائم عمومی روحانیون!
دادگاه ویژه روحانیت به منظور رسیدگی به جرائم و تخلفات روحانیون و علمای دینی تشکیل می‌شود. دادگاه ویژه روحانیت تنها در مواردی ورود می‌کند که جرم و اختلاف ارتکابی، حیثیت و جایگاه روحانیت را خدشه‌دار نماید. این دادگاه با نظارت مستقیم رهبری جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کند.
دادگاه انتظامی قضات؛ بررسی تخلفات شغلی قضات!
دادگاه انتظامی قضات به بررسی تخلفات و تخطی‌های شغلی قضات می‌پردازد. این دادگاه نهادی نظارتی در قوه قضاییه است که وظیفه حفظ اصول اخلاقی و حرفه‌ای قضات و ارتقاء سلامت قضایی را بر عهده دارد. تخلفات قضات می‌تواند شامل مواردی مانند بی‌طرفی، رشوه، سوءاستفاده از مقام و یا نقض قوانین باشد. احکام صادره از این دادگاه شامل توبیخ، برکناری یا تعلیق قاضی از جایگاه خود می‌شود.
دادگاه انتظامی وکلا و کارشناسان قوه قضاییه!
دادگاه انتظامی وکلا و کارشناسان قوه قضاییه برای نظارت و رسیدگی تخلفات وکلا و کارشناسان رسمی قوه قضاییه تأسیس شده است. این دادگاه وظیفه دارد از عملکرد اخلاقی و حرفه‌ای وکلا و کارشناسان پشتیبانی کند. دادگاه انتظامی وکلا به تخلفات شغلی مانند رفتار غیراخلاقی، خیانت در امانت، تخلف از قوانین یا سهل‌انگاری در وظایف حرفه‌ای می‌پردازد.
دادگاه نظامی؛ رسیدگی به جرائم اعضای نیروهای مسلح!
دادگاه نظامی به جرائم و تخلفات اعضای نیروهای مسلح ازجمله ارتش، سپاه و نیروی انتظامی رسیدگی می‌نماید. این دادگاه به جرائم حین خدمت یا مرتبط با وظایف نظامی می‌پردازد. افرادی که مرتکب جرم انضباطی، امنیتی یا سوءاستفاده از مقام و رتبه خود می‌شوند باید در دادگاه نظامی محاکمه و مجازات شوند.
دیوان عدالت اداری؛ دادگاه‌های اختصاصی اداری!
دیوان عدالت اداری یکی از انواع دادگاه‌های اختصاصی اداری محسوب می‌شود. دیوان عدالت اداری به شکایات و اعتراضات مردم از تصمیم‌ها و اقدامات نهادهای دولتی و اداری رسیدگی می‌کند. این دیوان مرجعی برای حل اختلافات اداری بین شهروندان و سازمان‌های دولتی به حساب می‌آید. افراد زمانی می‌توانند به دیوان عدالت اداری شکایت کنند که معتقد باشند حقوق اداری آنها نقض گشته است. دیوان عدالت اداری مسائل استخدامی، حقوق اداری و اعتراض به مصوبات دولتی را بررسی می‌نماید.
سیتاپ راهنما و مشاوری امن و باتجربه در مسائل حقوقی!
در این مقاله به بررسی این پرسش پرداختیم که دادگاه اختصاصی چیست و چه فرقی با دادگاه تخصصی دارد. همچنین، ما تعریف و انواع دادگاه عمومی، دادگاه تخصصی و انواع آن، دادگاه اختصاصی و تقسیم‌بندی‌های آن را توضیح دادیم. مهم‌ترین وجه تمایز دادگاه تخصصی و اختصاصی این است که اولی زیرمجموعه دادگاه عمومی قرار دارد. اما دادگاه اختصاصی کاملا مستقل به شمار می‌آید و زیرمجموعه هیچ نهادی نیست.
دادگاه اختصاصی فقط در حوزه خاص خود اجازه و صلاحیت بررسی دارد. اما دادگاه تخصصی می‌تواند در دیگر موضوعات پیچیده نیز وارد عمل شود. اگر در زمینه مسائل حقوقی و قضائی خود دچار مشکل شده‌اید یا پرسشی در ذهن دارید می‌توانید از طریق راه‌های زیر با کارشناسان ما در سیتاپ تماس بگیرید:
آدرس سیتاپ: تهران، صادقیه، بلوار فردوس شرق، ابراهیمی شمالی، کوچه دوم الف، پلاک 5
شماره تماس سیتاپ: 02144023844
موبایل: 09103162260
شما می‌توانید از ساعت 8 صبح تا 6 عصر با کارشناسان سیتاپ در ارتباط باشید.
سؤالات رایج در زمینه دادگاه اختصاصی چیست و چه فرقی با دادگاه تخصصی دارد ؟
در این بخش سعی شده است که به برخی از سوالات رایج در حوزه دادگاه اختصاصی چیست و چه فرقی با دادگاه تخصصی دارد پاسخ داده شود.
شعبه تخصصی چیست؟
شعبه تخصصی یک بخش از دادگاه است که به پرونده‌های خاص در حوزه‌های پیچیده مانند دعاوی تجاری، خانواده یا حقوق کار رسیدگی می‌کند.
مراجع اختصاصی حقوقی غیردادگستری چه نام دارند؟
مراجع اختصاصی حقوقی غیردادگستری شامل نهادهایی مانند سازمان تعزیرات حکومتی، کمیسیون‌های مالیاتی و دیوان محاسبات کشور هستند. این مراجع به موضوعات خاص خارج از قوه قضاییه اشتغال دارند.
آیا دادگاه اختصاصی و تخصصی صلاحیت یکسانی دارند؟
خیر، دادگاه اختصاصی صلاحیت رسیدگی به موضوعات ویژه دارد. اما دادگاه تخصصی بر اساس تخصص قضات مسائل پیچیده همان حوزه خاص را بررسی می‌کند.
